هند و ایران استراتژی‌های جدید همکاری را انکشاف می‌کنند

نویسنده: دکتر مینا سینگ روی

مترجم: شمس شیروانی

شانزدهمین دور شور و مشورت‌های وزارت خارجه میان هند و ایران در هفته جاری در پس‌منظر صحنۀ فوق نگران کننده منطقه‌ایی گرفتار در اغتشاش استراتژیکی در تهران برگذار گردید. ویجای گوکله معاون وزیر امورخارجه، هیئت هندی را راهنمایی نمود درحالیکه طرف ایرانی توسط دکتر سید عبّاس عراقچی معاون امورخارجۀ آنکشور رهبری شد. گوکله نیز مذاکرات را با دکتر جواد ظریف وزیر امورجارجۀ ایران و دکتر علی اکبر ولایتی مشاور ارشد آیت الله خامنه‌ای رهبر عالی ایران انجام داده است.

هردو طرف کل حیطۀ همکاری دوجانبه‌ای شامل پروژه‌های جاری ارتباط پذیری و زیربنایی، مانند توسعه بندر شهید بهشتی، چابهار و عملی سازی کامل قرارداد عبوری سه‌جانبه‌ای میان هند، ایران و افغانستان را مجدداً ارزیابی نمودند. به‌اضافه آن مسایل منطقه‌ای نیز بحث و بررسی شدند. هردو طرف تعهد خود نسبت به‌حفظ نیروی حرکت آنی همکاری پیوند متقابل و مبادلات میان دو کشور را ابراز داشتند. تصمیم بر آن نیز شد که دورِ آینده جلسۀ کمیسیون مشترک سطح وزرای خارجه در یک تاریخ زودتری در ایران برگذار گردد.

شور و مشورت‌های وزارتِ خارجه مستلزم تحلیل و تجزیه در پرتوی تصمیم هند برای متوقف ساختن واردات نفت از ایران از ماه مه ۲۰۱۹ بدنبال انصراف واشنگتن از تمدید فعالیت ۶ ماهه می‌باشد. علی چگانی سفیرِ ایران در هند خاطرنشان ساخت که درحالیکه ترکیه، روسیه و چین به‌ادامه مناسبات انرژی خود با ایران تصمیم گرفتند اما هند مغایر آن شد. حایز اهمیت است که درحالیکه هند واردات نفتی از ایران را بطور موقتی متوقف ساخته است، وی مشغولیاتِ خود با تهران را در زمینه‌های دیگری ادامه داده است. درحقیقت روابط استراتژیکی هند با ایران بفراتر از تجارتِ نفت می‌باشد.

هردو کشور مشغولیت و مشاورت‌های خود در قبال افغانستان را ادامه می‌دهند. هند نیز راه‌ها جهت ترفیع مناسبات اقتصادی و تجارتی با ایران را نیز انکشاف می‌کند. دوران آخرین جلسۀ سران هند و روسیه، هردو دهلی‌نو و مسکو به‌ادامۀ همکاری تجارتی و اقتصادی‌شان با ایران موافقت نمودند و آن را سودمند و مشروع متقابله قلمداد نمودند. هند نیز به‌جلو برد همکاری دوران اجلاسیۀ شورای هماهنگی هفتمین جلسه گذرگاه عبوری شمال جنوب بین‌المللی متعهد می‌باشد.

تنش‌های روبه‌افزایش میان ایران و ایالات متحده از ماه مه امسال بدون شک بارِ دیگر هند و ایران را با یک سری از چالش‌های جدید روبه‌رو ساخته است؛ هند مشغول انکشاف کردن راه‌هایی است تا بتواند مناسبات انرژی خود با ایران را از سایر طرق به‌بهترین نحو آن احیا نماید. ایران تا سال ۲۰۰۶ دومین بزرگترین تهیه کنند نفتِ خام هند بوده است. امّا تا آخر ۱۴‌-۲۰۱۳ به‌مقام هفتم سقوط کرد و باوجودِ آن تا وقتیکه وی واردات نفتی خود از ایران را در ماه مه متوقف نساخت دومین بزرگترین واردکننده نفتِ ایران بعد از چین بوده است.

چشمگیر اینکه، اهمیتِ منطقه‌ای ایران برای هند بعنوان مدخلی به اوروآسیا و نقشِ روبه‌رُشد وی در آسیای باختری و افغانستان، دهلی‌نو را مستلزم می‌سازد تا مشغولیاتِ خود با ایران را ترفیع دهد. هند برای هردو پروژه گذرگاه عبوری بین‌المللی شمال جنوب و چابهار، پشتیبانی و مشغولیات در افغانستان و همکاریش جهت حفظ مناسبت متعادل با چین، روسیه، جمهوری‌های آسیای میانه و سایر عوامل مطقه‌ای نیازمند ایران می‌باشد.

یک بابِ جدید همکاری از سوی نارندرا مودی نخست وزیر هند هنگامی آغاز شد که او در ماه مه ۲۰۱۶ از ایران دیدن نمود وقتیکه رهبری هردو کشور جهت توسعۀ همکاری اقتصادی استراتژیکی جامع همه عیاری با توجّه بر توسعۀ زیربنایی، همکاری تجارتی، اقتصادی و انرژی و محکم ساختن ابعادِ سیاسی- استراتژیکی روابط هند و ایران موافقت نمودند. و آن بدنبال بازدید سه‌روزه حسن روحانی رئیس جمهور ایران از هند در فوریه ۲۰۱۸ بازدید محمد جواد ظریف وزیر امورخارجۀ ایران از هند در ژانویه امسال تقویت بیشتری بدست آورد.

فعالیت کنونی دیپلماتیک منعکس شده در شور و مشورت‌های رهبری شده معاونین خارجه که منجر به‌یک بازدید مترقبه وزیر امورخارجۀ هند از تهران گردد، بطور واضح تمایل دولتِ مودی جهت انکشاف استراتژی‌های جدید همکاری با ایران، علی‌الرقم فشارهای روبه‌افزایش از سوی انتظامیۀ ترامپ برای منزوی ساختن ایران را بطور برجسته نمایان می‌سازد. فروکشی خصومت‌ها و مذاکراتِ منطقه‌ای احتمالاً نتایج بهتری را نه فقط برای ایالاتِ متحده و ایران بدست خواهد آورد بلکه نیز نهایتاً برای کل جامعۀ منطقه‌ای سودمند خواهد بود.