چالش‌های نام

نویسنده: دکتر آش ناراین روی

مترجم: شمس شیروانی

آذربائیجان درهفتۀ آینده میزبانی هجدهمین اجلاسیۀ سرانِ جنبش عدم تعهد موسوم به‌ نام را در زمانی میزبانی خواهد کرد که جنبش عدم تعهد از موقعیتِ قبلی مبذولِ توجّۀ جهانی برخوردار نمی‌باشد. آن بمنظوری نیست که عدم تعهد اهمیتِ خود را از دست داده است. بی‌تفاوتی بسوی آن بعلت انتقالِ جهانی در قدرت است که بروزی را به‌یک گروۀ جدید در روابط بین‌المللی بخشید. جهان شاهد یک پارادایم جدید ژیو پولیتیک می‌باشد که خاتمۀ عهدی اتلانتیک و طلوع قرن آسیا است. درحقیقت قرن ۲۱ به‌اصطلاح کارشناسان به‌یک "جهانِ صفر-جی" درآمده است که شاهد تکثیر سازمان‌هایی منطقه‌ای و جهانی گردیده است. پیام اکید "جهانِ صفر-جی" آن است که هیچ کدام از کشور یا گروه‌بندی تک از قدرت نفوذ سیاسی، اقتصادی و استراتژیکی جهت راندنِ یک دستورِکار بین‌المللیِ واقعی برخوردار نیست.

چند سال قبل کارشناسان ارشد استراتژیکی هند سندی بنام عدم تعهدِ ۲ را رونمایی کردند که حاکی از آن بوده که تبعیت از اصولِ اساسیِ عدم تعهد، هند را برصحنۀ جهانی به‌یک عامل برجسته‌ای خواهد ساخت و خودمختاری استراتژیکی و سیستم ارزشی وی را حفظ خواهد کرد. مابعد جنگِ سرد خاتمه یافته و یک عهدِ جدید جنگِ سرد ۲ آغاز شده است. آن ازلحاظ ماهیت متفاوت می‌باشد امّا ازلحاذ بالقوّه تهدیدکننده است که نه فقط بر منافع رقابتی استوار است بلکه دارای ارزش‌های رقابتی می‌باشد. بنابراین عدم تعهد بایستی مجدداً اختراع گردد. دکتر جای شانکار وزیرِ امورخارجۀ هند سیاست خارجۀ هند را مشخّص ساخته است که شامل اتحاد مبنی بر مسایل، مدیریتِ روابط قدرتِ بزرگ و اثر پای روبه‌افزایشِ جهانِی هند است. ذاتاً آن تائدیه‌ای از عدم تعهد می‌باشد. هند لزومی به‌متحد شدن با هیچ کس را ندارد.

توقعات از اجلاسیه‌های نام هیچ وقت زیاد نبوده است. این بار آن در ناحیه‌ای برگذار می‌شود که هیچ‌وقت قسمتِ جهان عدم تعهد نبوده و آن بعلتی امکان‌پذیر گشته چونکه سکوهای جهانی دیگری مانند گروه-۲۰ و بریکس اینکه دستورِکار جهانی را طوری آماده می‌سازند که هند دارای یک صدای مهمی باشد. نام هنوز هم بزرگترین گروه‌بندی ملل است. هند عضو بنیانگذار آن است و هنوز هم خصوصیات را در اصول تاکیدی آن مشاهده می‌کند. در جهان مابعد جنگ، هند در عدم تعهد برآورد امیدهای گاندی‌جی را مشاهده کرد که استقلال باید قسمت جنبشی برای رستگاری تمام مردم باشد.

جنبش عدم تعهد برای مدّتِ طولانی یک اصول سیاستِ خارجی و یک گرایش بخصوص سیاست خارجی مانده است. کشورهای استقلال یافته جدید بخاطر تحفظ موقعیت خودمختاری‌شان از فرسایشی ازطریق اتحاد با قدرتهای بزرگ به‌جرگه جنبش عدم تعهد می‌پیوستند. بعضی از مسایلی که نام طرفدارِ آن بوده معتبر مانده است که یک نظامِ مساوی جهانی شاملِ آن می‌باشد. دیگران شکل و صورتِ جدیدی را اتخاذ کرده‌اند. چالشهای متعدد مشترک هنوز هم وجود دارند. نام احتیاجی به‌اختراع مجدد چرخش ندارد. اما بخاطر حفظ اهمیت وی بایستی دستورِکارها را مجدداً شکل دهد و به‌کارکردگی خود مجدداً توانایی بخشد.

هند متعهد به‌اهداف عدم تعهد می‌باشد. هند عقیده بر آن دارد که "نام مداوماً از فضایی برای عمل در تعقب منافع دست جمعی جهان روبه‌توسعه نمایندگی کند… بخصوص در قبال موضوعاتی مانند اصلاح سیستم اقتصادی جهانی و خلع سلاح…"

حتی خود سازمان ملل مانند قبل موثر نمانده است. اما آیا کس می‌تواند به‌فکرِ ترکِ آن باشد؟ نام یک سکوی پُرنفوذی است که هند باید آن را بسیج کند تا بتواند مدعی یک کرسی دایمی بر میز بلند گردد. یک علت دیگری وجود دارد. امروز همکاری جنوب‌-‌جنوب کششی را بدست آورده است. هند بعنوان فراهم‌کنندۀ عمده کمک به‌کشورهای روبه‌توسعه ظهور کرده است. همکاری جنوب‌-‌جنوب از روحیه باندونگ الهام گرفته است که مشتمل بر احترام به‌حق حاکمیتِ ملی، عدم مداخلت در امور داخلی، برابری، تنوع فرهنگی، هویت و مفادِ محلی می‌باشد.

اجلاسیۀ سران آتی باکو احتمالاً بر لزوم اجرای دستورِکار ۲۰۳۰ جهت توسعه متحمله و قرارداد پاریس در قبال تغییرِ آب و هوا و نیز اصلاح درسیستم اقتصادی و مالی جهانی تاکید خواهد ورزید. تروریسم نیز قرار است بطور برجسته مطرح گردد.

آذربائیجان مشتاق به‌رهبری نمودن جنبش است. نمایه سیاست خارجه‌اش بحدی آموزنده‌ای است. وی همکاری‌ها را با هردو روسیه و ناتو، دو طرفِ حریف بدست آورده است. وی با اعتباری برای رهبری نمودنِ نام برخوردار می‌باشد. جلسۀ سران باکو بر مسایلی تعمق خواهد کرد که چطور بتوان با چالش‌های منطقه‌ای و جهانی برخورد نمود و به‌چه نحوی می‌توان صلح، ثبات و امنیتِ بین‌المللی را تحکیم نمود و همکاری بزرگتری میانِ اعضای جنبش عدم تعهد ترویج کرد.