گشایش راهرو کرتارپور

نویسنده: دکتر سمروتی اس پاتنائیک

مترجم: محمود عالم ملک

هند و پاکستان درمیان تشنج‌های دوجانبه تصمیمی را برای گشایش راهرو کرتارپور صاحب برای زایرین بمنظور دیدار از گوردوارا دربار صاحب واقع در بخش نارووال در ایالت پنجاب پاکستان اتخاذ نمود. کرتارپور صاحب زیارتگاه گرو سیک محترم نانک دیوجی، بنیانگذار مذهب سیک می‌باشد. سری گرونانک دیوجی برای ۱۸ سال در کرتارپور صاحب سخنرانی مذهبی داد. این هنچنین آرامگاه نهایی‌اش می‌باشد. گشایش مذکور در ماه نوامبر به‌مناسبت ۵۵۰مین سالروز تولّد اولین گرو سیک تعیین می‌گردد. در ماه نوامبر سال گذشته دولتِ هند بناسازی یک راهرو چهارکوچه‌ای از دیرا بابا نانک در بخش گرداسپورِ هند را تصویب کرد.

در پاکستان حدوداً ۱۷۳ زیارتگاه سیک وجود دارند. زایرین سیک از هند تنها به‌چندی از آنها دسترسی دارند طوریکه تحت پروتکل دوجانبه سال ۱۹۷۴ مابین هند و پاکستان این توافقی ایجاد گردید که زایرین را برای دیدار از زیارتگاه مقدّس واقع در قلمروی یکدیگر اجازه می‌دهد.

قبلاً زایرین سیک می‌توانستند از گوردوارا دربار صاحب با استعمال دوربین‌های نصب شده در دیرا بابا نانک واقع در مرز زیارت کنند. پاکستان تنها به‌یک تعداد محدود زایرین اجازه داده که می‌توانند به‌چهار موقع مانند جشنوارۀ بیساکی، روز شهادت گرو ارجان دیوجی، سالروز درگذشتۀ مهاراجا رانجیت سینگ و سالروز تولّد گرونانک دیوجی از پاکستان دیدن کنند.

پیشنهادی برای مرتبط ساختن زیارتگاه دربار صاحب از راه یک راهرو جهت قابل دسترسی آن به‌زایرین سیک از هند یک پیشنهاد قدیم است. هند برای بنای یک راهرو در دوران بازدید اتوبوس تاریخی نخست وزیر آنزمان آقای اتل بیهاری واجپئی پس از اینکه احیای کار در کرتارپور صاحب در سال ۱۹۹۹ پیشنهاد کرده بود، همین سال پاکستان همچنین کمیتۀ نظارتی گوردوارای پاکستان تحت رهبری سپهبد جاوید ناصر یک مدیر کلّ اسبق آی‌اس‌آی بطور نمایان برای اعطای خودمختاری به‌سیکهای پاکستانی برای انجام دادن کارهای پرستش تشکیل داد. معهذا این سازمان تحت هیئت ملکِ خیريۀ مهاجر پاکستان عملیات را انجام می‌دهد.

پس از اینکه پاکستان اعلام کرد که آنکشور آماده به‌گشایش راهرو کرتارپور جهت تسهیل به‌زایرین سیک برای زیارت از گوردوارا دربار صاحب می‌باشد، هردو کشور اولین جلسه‌شان را در اتاری در ماه مارس سال جاری جهت بررسی چگونگی‌های عملیات راهرو بعمل آوردند. پاکستان می‌گوید که آنکشور یک سیستم پروانه را معرفی خواهد کرد و یک خراج ۲۰ دلار بر زایرین خواهان زیارت تحمیل خواهد کرد. دلیل عمدۀ پاکستان این می‌باشد هزینه‌ای ازین طریق جمع شده برای نگهداری راهرو خواهد بود. هند بطور مداوم برای دسترسی آزاد تاکید می‌نماید چون این مردم نادار را از زیارت زیارتگاه مقدّس محروم خواهد ساخت. یک نکتۀ مهم دیگری اختلاف درخواست هند برای مامورین کنسولگری پروتکل برای همراهی با زایرین می‌باشد. در گذشته مقامات از کمیسیون عالی هند از ملاقات و گفتگو با زایرین دیدارکننده از گردواراهای پنجا صاحب و نانکانا صاحب توسط اسلام‌آباد بعلل امنیتی بازداشته شدند.

هردو کشور برای یک دیدار بدون روادیدی توافق نمودند امّا از زایرین تقاضا بعمل آمده گذرنامه‌هایی را همراه داشته باشند و آنلاین ثبت نام کنند. اگرچه هند برای اجازه به‌ده هزار نفر از زایرین روزانه درخواست نموده بود، این سرانجام موافقت گردید که پنجهزار نفر از زایرین هرروز از زیارتگاه دیدار کنند.

معهذا عناصر ضدِّ هندی وجود دارند که خواهان متوازن ساختن حضور زایرین در کرتارپور صاحب و جویای کمک شان برای فعالیت‌های تخریبی برخوردار است کمک پاکستان می‌باشند. این نگرانی بزرگ برای هند می‌باشد. پاکستان در گذشته در پشت خشونت‌گرایی در پنجاب بود و بار دیگر می‌تواند خشونت‌گرایی را بوجود آورد. پروژۀ راهرو جنجال‌انگیز گردیده بود پس از اینکه پاکستان یک عامل معروف ضدِّ هند را در پاکستان گوپال سینگ چاولا بعنوان یک عضو کمیتۀ تربیتی کرتارپور انتساب کرد. چاولا یک سازماندهنده برای جنگویان بوده است و او در چندین کشورها یک شخصِ ممنوع است.

گشایش راهرو کرتارپور که زایرین را با یکی از مقدّس‌ترین زیارتگاه‌های سیک مرتبط می‌سازد یک اقدام حایز اهمیتی است. این امیدی وجود دارد که این راهرو بعنوان یک راهرو صلح دوجانبه آشفته که فعلاً وجود دارد ظهور خواهد کرد.