کاهش مخاصمت در مناسبات سعودی و قطر: یک نمایش رفتارهای نرم

نویسنده: دکتر لاکشمی پریا

مترجم: محمود عالم ملک

کنفرانس سران شورای عالی چهلمین شورای همکاری خلیج به‌تفکّر و تعمّق کاهش مخاصمت در مناسبات سعودی و قطر افزایش داده که واردِ یک وصلۀ ناجور خشن گردیده پس از اینکه چهار بخشی عربستان سعودی، مصر، امارات متحدۀ عربی و بحرین، قطر را برای حمایت از گروه‌های تروریستی و قطع مناسبات دپلماتیک کامل متهم ساخته. پادشاهِ عربستان سعودی سلمان بن عبدالعزیز السعود یک دعوت شخصی را به‌امیر قطر شیخ تامیم بن حمادالتانی برای شرکت در کنفرانس سران شورای همکاری خلیج ۲۰۱۹ در ریاض ارسال داشت. در واکنش آن قطر نخست وزیر آنکشور شیخ عبدالله بن ناصرالتانی را برای شرکت در این کنفرانس سران فرستاد که در واقع از سال ۲۰۱۷ عالی‌ترین نمایندگی بود هنگامی که عربستان سعودی متمایل به‌جداسازی قطر از شبه جزیرۀ عربی و مبدل ساختنِ آن به‌یک جزیره با کندن یک آبراه ۲۰۰ متری "سلوا" در سراسر مرز ۶۱ کیلومتری با قطر بود.

روابط سعودی و قطر به‌نظر می‌رسد درنتیجۀ رفتارهای نرم به‌نوبۀ هردو کشور حرارت را می‌گیرد. قبلاً در سال جاری نخست وزیر قطری برای شرکت در کنفرانس سران امنیت اضطراری درقبال حملات بر تسهیل نفتِ آرامکوی سعودی از عربستان سعودی دیدن کرده بود. شاهزاده ترکی الفیصل رئیس اسبق خدمات کارآگاهی عربستان سعودی براین امر تاکید وارد آورد که شراکت اخیر عربستان سعودی، امارات متحدۀ عربی و بحرین در مسابقۀ فوتبال جام خلیج در دوحا علامتی بود که این سه کشور متمایل به‌تعهد به‌قطر می‌باشند. موقعیت نرم شدۀ سعودی ممکن است با حملۀ آرامکو انگیخته شده باشد که تولیدات نفتِ آن را دونیم ساخته. به‌علاوه واکنش وَلرم آمریکا به‌رویدادهای منطقه‌ای بخصوص حملۀ آرامکو عربستان سعودی را منجر به‌کاهش اتکای آنکشور بر آمریکا و تحکیم وحدتِ خلیج ساخت طوری که در ابلاغیه مشترک کنفرانس سران شرکت همکاری خلیج ۲۰۱۹ آشکار بود.

معهذا این حرکات به‌خاتمۀ بحران قطری در آتیۀ نزدیک حتمی نمی‌سازد طوری که امارات متحدۀ عربی هنوز دارای یک موقعیت محکم علیه قطر می‌باشد و هیچ علامتِ تغییر را در روش برخورد بسوی قطر نشان نداده است. وزیرِ مشاور در وزارتِ امورخارجۀ امارات متحدۀ عربی انوری گرگش قطر را برای ایجادِ بحران متهم ساخته و گفت تعهد برای قطعنامه در دروغ‌ها که باعث بحران گریده مضمر است. وی همچنین تذکّر داد که قطعنامۀ بحران قطر نیازمند مهلت بیشتری است. وزیر امورخارجۀ بحرین خالد بن احمد الخلیفه بسوی غیاب امیرِ قطر در کنفرانس سران شورای همکاری خلیج اشاره کرد و گفت که قطر دربارۀ خاتمه دادن نفاق طویل مدّتی با یک بلوک به‌رهبری سعودی جدّی نیست.

باوجود این وزیر امورخارجۀ قطر محمد بن عبدالله بن جاسم التانی آمادگی قطر را برای شامل شدن در مذاکرات غیرمشروطه مبنی بر احترام متقابل و عدم دخالت در امور بین‌المللی کشورهای دیگری تکرار نمود. بعنوان یک اقدام حُسنِ نیتی امیر قطری به‌رئیس جمهوری امارات متحدۀ عربی شیخ خلیفه بن زاید الناحیان راجع به‌درگذشتِ برادرش شیخ سلطان اظهار تأسف نمود. وی همچنین در بازی هندبال شامل بحرین در قطر در ماه اکتبر شرکت نمود. معهذا نفاق در شورای همکاری خلیج توسط قدرت منطقۀ دیگر، ایران بطور مساعد دیده می‌شود که مشتاق به‌بیرون آمدن از تحریمات تحمیل شدۀ آمریکایی می‌باشد طوری‌که سرنوشت معاملۀ هستۀ ایران و آمریکایی به‌تعلیق قراردارد.

هند همیشه خواستار قطعنامۀ بحران قطر بوده است. این برای صلح، امنیت و استواری خلیج فارس حایز اهمیتی است. همچنین ۳.۲ میلیون مهاجر هندی در عربستان سعودی و ۰.۶ می‌باشند که امنیت‌شان برای هند باعث نگرانی بزرگ می‌باشد. عربستان سعودی برای تجارت، انرژی، مهاجرین، وجه‌های ارسالی و زیارت حج برای هند حایز اهمیت است جایی‌که قطر تنها کشوری است که با آن هند یک قرارداد واردات انرژی طویل مدّتی دارد.

هند یک موقعیت متوازن گرفت هنگامی که چهاربخشی قطر را مجزا ساخت و بیانیه‌های رسمی را صادر کرد و بر این نیاز برای همۀ طرفین تاکید وارد آورد که اختلافات‌شان را از یک روش برخورد مذاکرات سازنده و مذاکرات مسالمت‌آمیز مبنی بر اصول بین‌المللی تاسیس شدۀ خوبی احترام متقابل، حقِّ حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر حل و فصل نمایند. قطعنامۀ بحران قطر برای استواری جهانی و منطقه‌ای لازم قراردارد و علایم کاهش مخاصمت‌ها در مناسبات سعودی و قطر یک علامت مثبت برای منطقه و همچنین هند می‌باشد.