ميراث غنی فرهنگی کشمير

نويسنده: اشوک هاندو

مترجم: شمس شيروانی

کشمیر تاج هند، یکی از شایسته‌ترین مثال فرهنگ مرکب است که جریان‌های مختلف فکر از نسل‌های زیادی همزیستگی داشتند و بر سنن یکدیگر ارزشی می‌نهایند. آن یک ترکیب حقیقی فلسفه‌های متعددی است که از هندوایسم، بودایی و اسلام تحت تاثیر گذاشته شده است که منتهی به‌کشمیریت گرائیده است. ماهیت این فلسفه در همبستگی مسالمت‌آمیز، اخوت و هماهنگی نفهته است

تا ظهور اسلام در قرن چهاردهم، کشمیر تحت تاب و تاثیر هندوایسم و بودایی بود. اما بعد از آن تحت تاثیر اسلام قرارگرفت. اما جریانات مذکور مذهبی، روحانیت و طرز فکر هیچ‌وقت متخاصم نبوده بلکه متمم یکدیگر بودند. بنابراین اگر روحانیت هندویی وجود داشت، نهضت صوفی یعنی سنت تصوف اسلامی نیز رونق یافت. شاعره عظیم تصوف بنام لالیشوری معروف به‌لال دید روحانیت را ازطریق ”واخ“ یعنی شاعری تبلیغ می‌کرد. او یک پلی میان عهد مابعد و ماقبل اسلام بود که زمام را به‌معاصر شیخ نورالدین نورانی معروف به‌نُند ریشی واگذار کرد. آنها شاعران مقدس بودند که به همردیف‌سازی جریانات مختلف برای بهبودی بشریت اشاعت می‌کردند. لال دید اولین شاعره بود که زبان کشمیری را بعنوان وسیله ابلاغ پیام‌های خود به‌مردم عموم بکار می‌برد

ادغام تفکر مذکور از بسیاری از طرز زندگی کشمیر منعکس می‌شود. ازلحاظ مذهبی هندوها و مسلمانان با هماهنگی کامل با یکدیگر زندگی می‌کردند و همین خاطر است که بسیاری از زیارتگاه‌های موقر و مقدس بطور مساوی توسط هندوان و مسلمانان در سرتاسر دره محترم شمرده می‌شوند. این ماهیت سکولار مردم بوده که امروز توسط نیروهای افراطگرا بخاطر کسب دسیسه‌های شوم‌شان مورد هدف قرارگرفته شده است

قبلاً نیز تلاش‌ها برای تخریب پارچۀ سکولار این محل ازطریق حاکمان مختلف بعمل آمده است. سکندر با نام مستعار بتشکن هزاران باب معبد را تخریب کرد و به‌تغییر اجباری مذهب پرداخت. اما بعداً بُدشاه وارد شد که پاندیت‌های کشمیری را توانبخشی نمود و کسانی را که از دره فرارکرده بودند برگردانید. اما علاوه بر این نوع رویدادهای مجرد کشمیر همیشه یک سرزمین صلح و امن، اخوت متقابله و روحانیت بوده است. نُند ریشی اولین شاعر صوفی کشمیر بود که از سادگی تبلیغ می‌نمود و بر حفظ محیط زیست تاکید می‌ورزید. یکی از گفته‌های معروف او ”سیل‌ها فقط تا آن مدت وجود دارند تاوقتیکه جنگلات ما بقا دارند”، درمیان انبوه مردم بسیار محبوب بوده است

تاریخ کشمیر دارای قدمت جنگ ماهاباراتا است که حاکم گوناندا بر آن حکومت می‌کرد. بعداً آشوکا شهر سرینگار را بنا کرد که نزدیک شهر کنونی سرینگار می‌باشد. زندگی در کشمیر تحت تاثیر فرهنگ‌های متعدد قرارگرفته شده است. چیزی که امروز مشاهده می‌کنیم ترکیبی از تیموریان موسوم به‌مغل، افغان و دیگران است که بر آن محل حکومت کردند و یا در جستجوی روحانیت به‌آنجا مراجعت کردند. کشمیر آن زمان در سراسر جهان بنام ”ریش وائر“ یعنی سرزمین روحانیون معروف بود. تاثیر ایرانی در زمینۀ صنایع دستی مانند فرش‌های دستباف و شال‌های پشمینه‌ای که نیز بخاطر رنگ‌ها و طرح‌های متنوع و گلدوزی فوق عالی مقبول‌اند نمایان است. منبت‌کاری و هنر چوبی یگان و پاپیر ملچ (کاغذ مچاله) نیز نتیجۀ تلاقی فرهنگ‌های بی‌شمار می‌باشد

تاثیر هند- یونانی را نیز می‌توان در معماری معبدهای باستانی مشاهده کرد. نفوذ مغل از عادات غذایی در ”وازوان“ معروف است که مشتمل بر غذاهای چند دورۀ گوشتی است منعکس می‌شود. منطقۀ جامو نیز از فرهنگ هند شمال تحت تاثیر گذاشته شده است

کشمیر سرشار از گنجینه و فضل طبیعت همیشه بعنوان یک محل فوق شگفت‌آور گردشگران محسوب می‌شود. آن بدون شک یک هند صغیر است که گرمترین و سردترین مناطق را درمیان ذخیرۀ فراوان طبیعت به‌عرضه می‌نهاید

موقعیت جغرافیایی کشمیر همیشه امواج تاثیری را از آسیای میانه و شرق بخصوص در زمینۀ موسیقی و ابزار موسیقی آورده است

خود افغان‌ها موسیقی کشمیری را به‌یک حد عظیمی متاثر گذاشته‌اند. راجتارنگینی که توسط کالهانا به‌زبان سانسکریت در قرن ۱۲ نوشته شده بود اولین شرح بثبت رسیده تاریخ در جهان می‌باشد

حتی در زمان مدرن، کشمیر پر از شاعرانی مانند مهجور و آزاد بوده است که اتحاد هندو و مسلمان و اخوت متقابله را بعنون راهی برای رسیدن به‌خدا تبلیغ می‌کردند. بنابراین کشمیر پر از موارد زیادی است که می‌توان بر آن افتخار ورزید که مداوماً رونق می‌گیرد و راهی بجلو را نشان خواهد داد